04 sie Działalność organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym
Potrącenia na prowadzoną przez organizację zbiorowego zarządzania działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym
Artykuł 36 ustawy z dnia 15 czerwca 2018 roku o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi (Dz. U. z 2018 r., poz. 1293)(zwanej dalej OZZ) określa zamknięty katalog sposobów dysponowania przez organizacje zbiorowego zarządzania zainkasowanymi przychodami. Przywołany przepis stanowi, że organizacja zbiorowego zarządzania przeznacza przychody z praw na:
1) wypłatę uprawnionym,
2) potrącenia na pokrycie kosztów zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, dokonywanymi zgodnie z zasadami określonymi w regulaminie repartycji,
3) wykorzystanie kwot niepodlegających podziałowi określonych w regulaminie repartycji,
4) potrącenia na prowadzoną przez organizację zbiorowego zarządzania działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym.
W niniejszym artykule uwagę poświęcę kwestiom związanym z potrąceniami na prowadzoną przez organizację zbiorowego zarządzania działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym.
OZZ stanowi implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/26/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych do korzystania online na rynku wewnętrznym (zwanej dalej Dyrektywą). Motyw 28 Dyrektywy wskazuje, że ponieważ podmiotom uprawnionym przysługuje wynagrodzenie z tytułu eksploatacji ich praw, ważne jest aby o potrąceniach na cele socjalne, kulturalne lub edukacyjne decydowali członkowie organizacji zbiorowego zarządzania. Podmioty uprawnione powinny mieć niedyskryminujący dostęp do wszelkich usług o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym finansowanych z potrącanych środków. W artykule 12 ust. 4 Dyrektywy uregulowane zostały zasady dostępu do usług organizacji zbiorowego zarządzania o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym: „W przypadku gdy organizacja zbiorowego zarządzania świadczy usługi o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym finansowane z potrąceń z przychodów z praw lub jakichkolwiek zysków pochodzących z inwestowania przychodów z praw, usługi takie są świadczone na podstawie sprawiedliwych kryteriów, w szczególności w odniesieniu do dostępu do tych usług oraz ich zakresu.”. Zapis art. 12 ust. 4 Dyrektywy został powtórzony w bardzo zbliżonym brzmieniu w art. 38 ust. 3 OZZ. Stało się tak jednak dopiero w trakcie procesu legislacyjnego nad projektem ustawy OZZ, kiedy to Senat zgłosił poprawki do projektu, zgodnie z którymi, jak wskazał, art. 38 ust. 3 powinien odzwierciedlać brzmienie art. 12 ust. 4 Dyrektywy. Pierwotne brzmienie tego przepisu w projekcie było następujące: „Organizacja zbiorowego zarządzania finansująca działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym z potrąceń, o których mowa w art. 34 pkt 4, prowadzi ją, w szczególności na rzecz kategorii uprawnionych w zakresie udzielonego jej zezwolenia, stosując sprawiedliwe kryteria określające zasady dostępu do tych świadczeń i ich zakres.”.
W uzasadnieniu projektu wskazano, że: „w odniesieniu do potrąceń na prowadzoną przez organizację działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym art. 12 ust. 4 dyrektywy CRM, czytany łącznie z motywem 28 jej preambuły, wymaga, aby usługi finansowane z takich potrąceń były świadczone na rzecz uprawnionych na podstawie sprawiedliwych i niedyskryminujących kryteriów. Zasada ta zostanie transponowana w projektowanej ustawie poprzez wprowadzenie warunku, aby powyższe usługi były świadczone w szczególności na rzecz kategorii uprawnionych objętych zezwoleniem udzielonym organizacji, stosując sprawiedliwe kryteria określające zasady dostępu do tych świadczeń i ich zakres (projektowany ust. 3). Takie podejście zapewni, że dostęp do usług finansowanych – choćby częściowo – z potrąceń z przychodów z praw nie będzie musiał zostać ograniczony wyłącznie do uprawnionych, którzy wygenerowali te przychody. Dzięki temu projektowana ustawa pozwoli na kontynuowanie prowadzonej przez część stowarzyszeń mających równocześnie status organizacji zbiorowego zarządzania działalności kulturalnej lub socjalnej, mającej na celu szeroko rozumiane wspieranie reprezentowanych przez nie środowisk twórczych.”.
Wykreślenie zapisu z którego wynika, że organizacja zbiorowego zarządzania działalność o charakterze socjalnym, edukacyjnym oraz kulturalnym prowadzi: „w szczególności na rzecz kategorii uprawnionych w zakresie udzielonego jej zezwolenia” nie zmienia tej okoliczności. Artykuł 3 ust. 2 wskazuje bowiem, że podstawowym celem statutowym organizacji zbiorowego zarządzania jest zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz uprawnionych w zakresie zezwolenia udzielonego mu przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Oznacza to, że beneficjentami działań organizacji zbiorowego zarządzania o charakterze socjalnym, edukacyjnym oraz naukowym mogą być wyłącznie kategorie podmiotów (twórca, wydawca, producent, artysta wykonawca), które zgodnie z zezwoleniem może ta organizacja reprezentować oraz wyłącznie w zakresie zezwolenia co do określonej kategorii twórczości.
Fundusze o charakterze socjalnym, edukacyjnym i naukowym, którymi dysponują poszczególne organizacje zbiorowego zarządzania w Polsce
| LP | Nazwa organizacji zbiorowego zarządzania | Nazwa regulaminu określającego zasady przeznaczenia środków na działalność o charakterze socjalnym, edukacyjnym oraz kulturalnym |
| 1 | ZAIKS | 1. Regulamin udzielania bezzwrotnej pomocy finansowej w Stowarzyszeniu Autorów ZAIKS, 2. Regulamin Funduszu Popierania Twórczości |
| 2 | Stowarzyszenie Filmowców Polskich | Regulamin prowadzenia przez Stowarzyszenie Filmowców Polskich działalności o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym |
| 3 | Stowarzyszenie KOPIPOL | Regulamin Funduszu Wsparcia Twórców |
| 4 | Stowarzyszenie Dziennikarzy i Wydawców Repropol | Regulamin potrąceń od przychodów z praw autorskich i pokrewnych na działalność o charakterze kulturalnym lub edukacyjnym Stowarzyszenia Dziennikarzy i Wydawców Repropol |
| 5 | Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska | Regulamin prowadzenia działalności o charakterze kulturalnym lub edukacyjnym przez Stowarzyszenie Autorów i Wydawców Copyright Polska |
| 6 | Stowarzyszenie Twórców Ludowych | Statut zawiera zasady prowadzenia działalności o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym, zaś Regulamin Inkasa i Repartycji reguluje zasady dokonywania potrąceń od przychodów z praw |
| 7 | Stowarzyszenie SAWP | Regulamin zasad dokonywania potrąceń od przychodów z praw na działalność o charakterze socjalnym, kulturalnym lub edukacyjnym |
| 8 | STOART | 1. Regulamin Funduszu Promocyjnego Związku Artystów Wykonawców STOART, 2. Regulamin Funduszu Socjalnego Związku Artystów Wykonawców STOART |
| 9 | ZASP | Regulamin określający zasady prowadzenia działalności socjalnej, kulturalnej lub edukacyjnej |
Organizacje zbiorowego zarządzania faktycznie korzystają z dobrodziejstw przepisów OZZ, tworząc fundusze socjalne w ramach których uprawnieni, którzy z powodu różnych zdarzeń losowych znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, mogą otrzymywać bezzwrotne zapomogi. Utworzone zostały również fundusze wspierające cele kulturalne, takie jak organizowanie cyklicznych koncertów, festiwali, wystaw. Fundusze edukacyjne funkcjonują w ramach działalności większości organizacji zbiorowego zarządzania. Uprawnieni mogą korzystać ze środków funduszy na organizację konferencji naukowych, upowszechniających wiedzę z zakresu prawa autorskiego czy też w ramach tych funduszy mogą być finansowane publikacje poruszające bieżącą problematykę kwestii właściwych dla danej grupy uprawnionych czy też kategorii twórczości. Poniższy artykuł przedstawił uregulowania wspólne dla wszystkich organizacji zbiorowego zarządzania. Każda z organizacji natomiast sama decyduje o tym czy będzie prowadziła działalność na wszystkich trzech płaszczyznach, tzn. socjalnej, edukacyjnej oraz kulturalnej czy też tylko na niektórych z nich. Każda z organizacji tworzy również uregulowania dotyczące prowadzenia tych działalności. Ze względu na obszerność tych uregulowań, opisanie ich w jednym artykule nie jest możliwe.
Świadomość korzystania z tych funduszy staje się coraz bardziej powszechna wśród podmiotów, których autorskimi prawami majątkowymi może zarządzać lub zarządza właściwa organizacja zbiorowego zarządzania.
ŁK